Ganesh Chaturthi 2023: ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਿਨਾਇਕ ਚਤੁਰਥੀ ਜਾਂ ਗਣੇਸ਼ ਉਤਸਵ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜੋ ਬੁੱਧ, ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਹਾਥੀ-ਸਿਰ ਵਾਲੇ ਦੇਵਤਾ, ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦੇ ਜਨਮ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਭਾਦਰਪਦ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਸੁਕਲ਼ ਪੱਛ ਦੇ ਚੌਥੇ ਦਿਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਗ੍ਰੇਗੋਰੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ ਵਿੱਚ ਅਗਸਤ ਜਾਂ ਸਤੰਬਰ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ 19 ਸਤੰਬਰ 2023 ਨੂੰ ਮਨਾਈ ਜਾਵੇਗੀ।
ਕਿਵੇਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ Ganesh Chaturthi
ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਗਣੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੁਆਰਾ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ, ਭੇਟਾਂ ਅਤੇ ਰਸਮਾਂ ਨਾਲ ਦਸ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਮੂਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਫੁੱਲਾਂ, ਕੱਪੜਿਆਂ, ਗਹਿਣਿਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਣੇਸ਼ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭੇਟ ਮੋਦਕ ਹੈ, ਇੱਕ ਮਿੱਠਾ ਡੰਪਲਿੰਗ ਜੋ ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਆਟੇ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਰੀਅਲ ਅਤੇ ਗੁੜ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੋਦਕ ਗਣੇਸ਼ ਦਾ ਪਸੰਦੀਦਾ ਭੋਜਨ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪੂਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸਨੂੰ 21 ਮੋਦਕ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਕਦੋਂ ਸਮਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ
ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਗਿਆਰ੍ਹਵੇਂ ਦਿਨ ਸਮਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਨੰਤ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨਦੀਆਂ, ਝੀਲਾਂ ਜਾਂ ਸਮੁੰਦਰ ਵਰਗੇ ਪਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਸਮ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਿਸਰਜਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਗਣੇਸ਼ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਸਵਰਗੀ ਨਿਵਾਸ ਵੱਲ ਜਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਵਿਸਰਜਨ ਦੇ ਨਾਲ ਜਲੂਸ, ਸੰਗੀਤ, ਨੱਚਣਾ ਅਤੇ “ਗਣਪਤੀ ਬੱਪਾ ਮੋਰਿਆ”, ਭਾਵ “ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼, ਜਲਦੀ ਵਾਪਸ ਆਓ” ਦੇ ਜਾਪ ਦੇ ਨਾਲ ਹੈ।
ਕਿਉ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ Ganesh Chaturthi
ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ ਦਾ ਮੂਲ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਿੱਥਾਂ ਅਤੇ ਕਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਜੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗਣੇਸ਼ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦੇਵੀ ਪਾਰਵਤੀ ਨੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਮੈਲ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਜਦੋਂ ਉਹ ਅੰਦਰ ਸਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਜਦੋਂ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਏ, ਤਾਂ ਗਣੇਸ਼ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਿਆ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਅੰਦਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ਿਵ ਜੀ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਆਪਣੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ ਨਾਲ ਗਣੇਸ਼ ਜੀ ਦਾ ਸਿਰ ਕਲਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਪਾਰਵਤੀ ਜੀ ਦੁਖੀ ਸਨ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ ਜੀ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਸ਼ਿਵ ਜੀ ਨੇ ਗਣੇਸ਼ ਦੇ ਸਿਰ ਨੂੰ ਹਾਥੀ ਦੇ ਸਿਰ ਨਾਲ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਗਣੇਸ਼ ਜੀ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਗਣੇਸ਼ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇਵਤੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੂਜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਗਣੇਸ਼ ਜੀ ਸਾਰੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੋਣਗੇ।
ਇੱਕ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਹਾਣੀ
ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਥਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਗਣੇਸ਼ ਦਾ ਜਨਮ ਭਾਦਰਪਦ ਵਿੱਚ ਸੁਕਲ ਪਛ ਦੇ ਚੌਥੇ ਦਿਨ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਪਾਰਵਤੀ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਵਰਤ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਚੰਦਰਮਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦੇਣ ਲਈ ਵੀ ਕਿਹਾ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਚੰਦਰਮਾ ਦੇਵਤਾ ਗਣੇਸ਼ ਦੀ ਦਿੱਖ ‘ਤੇ ਹੱਸੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਾਪ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜੋ ਕੋਈ ਵੀ ਉਸ ਵੱਲ ਦੇਖਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰੇਗਾ। ਗਣੇਸ਼ ਜੀ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਇੱਕ ਦੰਦ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਚੰਦਰਮਾ ‘ਤੇ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਆਪਣੀ ਚਮਕ ਗੁਆ ਬੈਠੇ।
ਪਾਰਵਤੀ ਜੀ ਨੇ ਦਖਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇਵਤਾ ਨੂੰ ਗਣੇਸ਼ ਤੋਂ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗਣ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਚੰਦਰਮਾ ਦੇਵਤਾ ਮੰਨ ਗਏ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਭਾਦਰਪਦ ਦੀ ਚੌਥੀ ਦਿਨ ਗਣੇਸ਼ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦੇਖਣਗੇ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਦਿਨ ਚੰਦਰਮਾ ਨੂੰ ਦੇਖਣਾ ਅਸ਼ੁੱਭ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਬੁਰਾਈ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚਦੇ ਹਨ।
ਕਿੱਥੇ-ਕਿੱਥੇ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ Ganesh Chaturthi
ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਕਰਨਾਟਕ, ਕੇਰਲ, ਤੇਲੰਗਾਨਾ, ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਅਤੇ ਗੋਆ ਵਿੱਚ ਜੋਸ਼ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨੇਪਾਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ, ਕੈਨੇਡਾ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ, ਮਲੇਸ਼ੀਆ, ਤ੍ਰਿਨੀਦਾਦ ਅਤੇ ਟੋਬੈਗੋ, ਗੁਆਨਾ, ਸੂਰੀਨਾਮ, ਫਿਜੀ, ਮਾਰੀਸ਼ਸ, ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਵਸੇ ਹੋਏ ਹਨ।
ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ ਇੱਕ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜੋ ਗਣੇਸ਼ ਜੀ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਅਤੇ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਉਣ ਅਤੇ ਉਦਾਰਤਾ ਅਤੇ ਹਮਦਰਦੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਦਾ ਵੀ ਸਮਾਂ ਹੈ।